MỘT SỐ TRƯỜNG PHÁI TIÊU BIỂU

Trường phái Uechi là một trong những phong cách Karate dân gian của Okinawa được thực hành phát triển ngày nay. Nó không những được yêu thích rộng rãi ở Okinawa và Nhật Bản mà còn lan toả trên khắp thế giới, đặc biệt là tại Hoa Kỳ. Trường phái này do Kanbun Uechi sáng lập. Lúc bấy giờ môn Naha - Te được gọi là Goju Ryu và Uechi Ryu.

 

Kanbun Uechi sinh ngày 05 tháng 05 năm 1877 trên bán đảo Motobu của Okinawa. Sau đó, gia đình ông chuyển đến ngôi làng nhỏ miền núi của Takinto. Mặc dù gia đình ông có truyền thống của dòng truyền thừa Samurai (Shizoku Bushi) nhưng họ vẫn làm việc như  những nông dân. Đang ở độ tuổi thiếu niên, trong một lần đi xem biểu diễn thời trang Karate và múa gậy (Bo) có kèm âm nhạc của Shamisen, Kanbun Uechi đã bị cuốn hút bởi những trò biểu diễn ngoạn mục của các nghệ sĩ này. Trước đó ông có quen biết đoàn biểu diễn nên đã xin đi theo, vừa để giúp việc vừa để học võ. Kanbun đã học được một số hình thức tập luyện trong Karate và các kỹ thuật về gậy từ một người đàn ông có tên là Touichi Tanmei. Nhưng sau đó ông đã được một võ sĩ tên là Toyama kể cho ông nghe những câu chuyện về những vị thầy võ thuật tài giỏi ở Trung Quốc và ông đã bị hấp dẫn phải sang đất nước này để nghiên cứu võ học. Vào tháng ba năm 1897 ở tuổi mười chín, Kanbun Uechi đã rời Okinawa để đến miền nam Trung Quốc. Như nhiều người đã đến Fujian (Phúc Kiến) trước ông (Higaonna, Kinjo, Nakaima, v.v...), Kanbun được giới thiệu đến ở tại Ryukyukan (một khu nhà của người Okinawa, bao gồm nhà ván, nhà xây và các cơ sở kinh doanh). Khu nhà này được xây dựng để cho những người Okinawa làm ăn buôn bán và sinh sống lâu dài. Kể cả những thợ thuyền đến Fujian tìm việc cũng ở tại đây. Kanbun Uechi vừa làm rất nhiều nghề khác nhau vừa bắt đầu tập luyện trong một võ đường có tên là Kojo, võ đường này được điều hành bởi gia đình Kojo sống gần khu Ryukyukan.

 

Kanbun đã tập luyện rất tích cực cho đến một buổi chiều nọ, người Huấn luyện viên trưởng của võ đường cho gọi Kanbun đến và nói rằng ông không có năng khiếu võ thuật. Sau đó, Kanbun đã quyết định rời khỏi võ đường Kojo và Ryukyukan để tìm một nơi khác học võ. Sau khi rời khỏi võ đường Kojo ông đã vào ở trong một ngôi đền Phật giáo tại trung tâm Fuzhou (Phúc Châu - thủ phủ của tỉnh Fujian). Trong thời gian ở đó Kanbun Uechi đã được giới thiệu với Zhou Zhi He, là sư trụ trì thứ 36 của ngôi đền nói trên. Như vậy thầy của Kanbun Uechi là Zhou Zhi He, người Nhật Bản gọi là Shu Shi Wa (là một con người bí ẩn). Người ta chỉ biết rằng Zhou người gốc Minhou, Fuzhou, Fujian (Mân Hầu, Phúc Châu, Phúc Kiến) là một vị thầy võ thuật dân gian rất giỏi về Quyền Pháp (Chuan fa). Ông đã học võ thuật với Li Zhao Bei và Ke Xi Di. Một tài liệu khác lại nói rằng Zhou đã học võ thuật với Chou Pei và Ko Hsi Ti. Zhou Zhi He đã tập Sếu Quyền, Hổ Quyền và tập khí công (Qigong hay Chikung), ông cũng luyện Thiết sa chưởng. Ngoài Kanbun Uechi ra, ông còn có những học trò khác như Jin Shi Tian, Wang Di Di và Zhou Zhen Qiun. Từ đó, có thể Wu Hien Kui (người Nhật Bản gọi là Goenki), cũng là học trò của Zhou. Có một sự tương phản khi miêu tả Zhou như một Đạo sĩ của Lão giáo và cũng là một bậc thầy võ thuật Trung Quốc. Thật vậy, ông là người đã từng dạy rất nhiều phong cách của võ Quyền Pháp, môn võ này phát xuất từ chùa Thiếu Lâm trong khi đó môn võ của Lão giáo là Võ Đang. Một giả thuyết khác, có thể Kanbun đã học võ thuật ở Trung Quốc trong thời gian khoảng mười năm sau đó Kanbun đã trở lại với Xing (tức quyền Sanchin, Seisan và Sansei Ryu, được gọi chung là Kotekitae). Điều đáng lưu ý là Kotekitae hiển nhiên là một phương pháp để điều hòa thân tâm, nhưng ngoài ra nó còn dùng để tập luyện các kỹ thuật đẩy ngã và bẫy như trong môn võ Nhu Đạo (Judo),  Kanbun đã không học hết quyền Xing (phần thiếu sót này của ông ngày nay người ta gọi là Suparempei). Trong thời gian học võ Quyền Pháp với Zhou, Kanbun cũng học luôn cách sử dụng và bào chế các loại thuốc Bắc (dược thảo của Trung Quốc). Ngày nay loại thuốc được chế tạo từ cây cỏ này vẫn còn được sử dụng trong các võ đường thuộc trường phái Uechi, người Nhật Bản gọi là Uechi Kusuri, người Okinawa gọi là Uechi Guza (Uechi Medicine). Loại thuốc Bắc của Uechi này dùng để chữa các vết thương có liên quan đến tập luyện võ thuật, cũng như có thể dùng để chữa một số bệnh. Sau tám năm tiếp tục tập luyện võ thuật với Zhou, Kanbun đã nhận được bằng Pangai Noon của võ Quyền Pháp ở tuổi hai mươi bảy. Sau đó, Kanbun Uechi được phép giảng dạy và ông đã mở võ đường đầu tiên tại Nansoue khoảng 250 dặm về phía Tây Bắc của Fuzhou và ông đã dạy gần ba năm. Kanbun Uechi dạy võ Quyền Pháp và bán thuốc Bắc cho những người dân địa phương cho đến một ngày nọ, một sự cố không may đã xảy đến làm thay đổi cả cuộc đời ông. Một người học trò của Kanbun đã tranh cãi với một người đàn ông vì tranh chấp đất đai ở trên nông trại. Điều đáng tiếc là người học trò ông đã đánh chết người đàn ông kia, sau đó Kanbun bị tai tiếng về vụ việc này. Cảm thấy có một điều gì đó mà mình phải chịu trách nhiệm đối với cái chết của người đàn ông nói trên, Kanbun đã đóng cửa võ đường của mình và rời khỏi Trung Quốc trở về Okinawa và tự nhủ sẽ không bao giờ dạy võ Quyền Pháp nữa.

 

Đến năm 1910, giống như Kanryo Higaonna một vài thập kỷ trước đó, Kanbun Uechi đã trở về Okinawa và ông không nói về võ Quyền Pháp nữa. Thời gian này có rất nhiều người tìm ông để xin học, nhưng Kanbun đã thẳng thừng từ chối. Cho đến khi Kanbun chuyển đến ở tại quận Wakayama vào năm 1924 và đã kiếm được một nghề khác theo ông là tốt hơn để sinh sống, lúc này Kanbun đã 47 tuổi. Ở độ tuổi này Kanbun mới quyết định dạy võ Quyền Pháp trở lại. Ông đã dành nhiều thời gian để nghiên cứu võ thuật và cũng làm nghề bán thuốc Bắc. Sau đó, Kanbun Uechi bắt đầu dạy võ Quyền Pháp cho RyuryuTomoyose vào 1925 và thành lập Dojo của mình trong tháng 11 năm 1926. Ryuryu là một học trò đượcKanbun đánh giá cao tài năng và hiếu học. Đến năm 1927, người con trai cả của ông là Kanei Uechi đã chuyển đến Wakayama cũng bắt đầu học hệ thống võ Quyền Pháp của cha mình. Phong trào đại chúng hóa và hiện đại hóa môn võ Karate Okinawa đã bắt đầu từ đó. Người dân ở đây đã gọi môn võ của Kanbun vào thời điểm đó là Không Thủ (Karate). Sự thật Kanbun chưa bao giờ đặt tên cho hệ thống võ Quyền Pháp mà ông đã học được ở Trung Quốc và chỉ đơn giản gọi nghệ thuật chiến đấu của mình là Pangai Noon Ryu Karate Jutsu (Kỹ thuật Cương Nhu Không Thủ) - một tên gọi mà những người học trò ngây thơ của Kanbun thường xuyên nhầm lẫn mỗi khi hỏi về phong cách Karate của ông.

Khi Kanbun đang ở tại quận Wakayama, rất nhiều người thầy Okinawa Karate đã đến giao lưu với ông, trong số họ là Mabuni Kenwa (Trường phái Shito) và Konishi Yasuhiro (Trường phái Shindo Jinen). Mabuni đã thật sự khao khát muốn biết hơn một thập kỷ ở Trung Quốc Kanbun Uechi đã gặt hái được những điều tốt đẹp gì về võ thuật. Kanbun đã trả lời trong hạnh phúc và ông đã giải thích một số bài Xinggồm có quyền và kỹ thuật và ông cũng có nói về môn Pangai Noon - Karate. Mabuni Kenwa đã rất hứng khởi về những gì mà Kanbun đã chỉ cho ông, sau này Mabuni đã phát triển một số kỹ thuật căn bản của “Hổ Quyền” trong phong cách Karate của riêng ông và gọi là Shinpa (Sóng Trí).

 

Về phần mình, Konishi Yasuhiro không đồng tình với Kanbun như Mabuni, và ông nói rằng Kanbun là một con người sống ẩn dật, xa lánh xã hội. Ông cũng không thể nghe theo câu chuyện giữa Mabuni và Kanbun được khi tính chất Nhật Bản trong con người của Kanbun đã ít nhiều bị hạn chế. Chúng ta cần lưu ý rằng Pangai Noon không được cho là một phong cách chiến đấu đặc trưng của võ Quyền Pháp (Chuan fa). Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng nó là sự pha trộn phương pháp huấn luyện giữa môn võ của Fujian và Karate, người đã pha trộn chính là Kanbun. Sự thật Pangai Noon được cho là nguyên lý chung của tất cả nghệ thuật chiến đấu, nghĩa đen có nghĩa là “Một nửa mềm nửa cứng” bao gồm: Goho (Phương pháp Cương), Juho (Phương pháp Nhu) và Gojuho (Phương pháp Cương Nhu). Ví dụ tiêu biểu của phương pháp Cương là Hổ Quyền (Tora Ken) tức Đại Thủy Quyền, là hình thức quyền nguyên thủy rất cổ (Tai Sho Ken), chữ Thủy ở đây nên hiểu là nguồn gốc chứ không phải là nước. Phương pháp Cương còn có một đại diện nữa đó là Sư Tử Quyền (Shi Ken). Phương pháp Cương Nhu có đại diện là Bạch Sếu Quyền (Haku Tsuru Ken) và đại diện cho phương pháp Nhu bao gồm: Mai Hoa Quyền (Shorin Hana Ken) và  Sếu Quyền (Tsuru Ken).

 

Vào năm 1940, Kanbun Uechi đặt tên lại cho hệ thống võ thuật của mình là Trường phái Kỹ thuật Không Thủ Uechi (Uechi Ryu Karate Jutsu). Đến năm 1947, Kanbun Uechi trở về Okinawa rồi  chuyển đến Jima. Tổ sư Kanbun Uechi qua đời ngày 25 tháng 11 năm 1948, con trai ông là Kanei Uechi đăng quang Chưởng môn Đời thứ II. Kanei Uechi sinh ngày 26 tháng 06 năm 1911. Ông bắt đầu học võ cha mình vào ở tuổi mười bảy (năm 1928). Sau khoảng mười năm nghiên cứu, Kanei Uechi giảng dạy nhiều năm ở khu vực Osaka, một thành phố lớn ở miền Nam Nhật Bản là Wakayama. Sau đó, vào tháng tư năm 1942, ở tuổi ba mươi khi cha ông qua đời vào năm 1948, Kanei Uechi không tiếp tục giảng dạy. Tuy nhiên, RyukyoTomoyose (con trai của Ryuryu Tomoyose) đã thuyết phục ông dạy võ trở lại. Ryukyo Tomoyose và một nhóm học trò ông xây dựng một võ đường ở Futenma. Kanei Uechi tiếp tục giảng dạy nghệ thuật chiến đấu của cha mình theo cách hiểu riêng vào tháng tư năm 1949. Một năm sau, Kanei Uechi trở về Okinawa và mở một võ đường tại Ginowan với tên gọi là Uechi Ryu Karate Jutsu Kenkyujo (Trung tâm nghiên cứu Trường phái kỹ thuật Không Thủ Uechi). Kanei Uechi tiếp tục sự nghiệp đào tạo cho đến khi ông qua đời vào tháng 02 năm 1991 ở tuổi bảy mươi chín. Sau khi Kanei Uechi mất, một số học trò của ông đã thành lập tổ chức Okikukai, đặt tên là phong cách Shohei Ryu. Nó có nghĩa là “Tỏa sáng rực rỡ” và những giá trị này được minh họa bằng Emblem Okikukai “Công bằng, bình đẳng và hòa bình”. Trường phái Không Thủ Đạo Uechi đã thực sự bị phân tán thành nhiều hệ phái, chi phái khác nhau. Ngoài ra, trường phái này chủ yếu dạy nghệ thuật chiến đấu Kanbun theo cách hiểu của riêng họ. Mặc dù vậy, các hệ phái, chi phái đó cũng có từ nguồn gốc của Hệ thống võ thuật Naha - Te. Các bài quyền chính của Kanbun Uechi là:Sanchin, Sesan, Sanseryu và của Kanei Uechi là: Kanshiwa, Seiryu, Kanchin, Kanchu, Seichin.

PHAN CHI